محدودیت صادرات زنجیره فولاد
کیوان جعفری طهرانی ، کارشناس ارشد بازارهای جهانی
در چند ماهه اول سال ۱۴۰۳ صادرات فولاد ایران با کاهش شدیدی روبه‌رو شده است و حتی احتمال از دست رفتن جایگاه ایران به عنوان دهمین تولیدکننده فولاد جهان وجود دارد. علت اصلی این کاهش، بخشنامه‌ای است که وزارت صمت در اسفند ۱۴۰۲ صادر کرد. بر اساس این بخشنامه، کل زنجیره فولاد موظف شد که ۱۰۰ درصد ارز حاصل از صادرات خود را به سیستم نیمایی وارد کند. این تصمیم، صادرات فولاد را به شدت محدود کرده و موجب توقف بخش قابل‌توجهی از صادرات شده است.
پیش از این، صادرکنندگان فولاد می‌توانستند ارز حاصل از صادرات را به صورت مذاکره‌ای به واردکنندگان بفروشند یا از طریق آن طلا وارد کنند. اما با اعمال این بخشنامه، این امکانات از بین رفت و جلسات مکرر تشکل‌های مختلف با وزارت صمت نیز نتوانست تغییری در این وضعیت ایجاد کند. حتی وعده‌های وزیر اقتصاد و وزیر صمت برای اصلاح بخشنامه نیز تا کنون به نتیجه‌ای نرسیده است.
آمارهای انجمن فولاد نشان می‌دهد که صادرات زنجیره فولاد در فروردین‌ماه افت چشمگیری داشته و این روند کاهشی در ماه‌های اردیبهشت و خرداد نیز ادامه یافته است. این کاهش شدید، تولیدکنندگان فولاد را با مشکلات جدی مواجه کرده و در صورت عدم اصلاح بخشنامه، کاهش تولید نیز اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
این وضعیت نه تنها به صادرات کشور آسیب می‌زند، بلکه تولید داخلی نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد. بسیاری از محصولات فولادی تولید شده در ایران مازاد بر نیاز داخلی هستند و نیازمند صادرات می‌باشند. با کاهش صادرات، این محصولات در انبارها باقی می‌مانند و تولیدکنندگان ناچار به کاهش تولید خواهند شد.
از سوی دیگر، با توجه به اینکه پنج ماه از سال با کاهش صادرات گذشته است، جبران این کاهش در شش ماه دوم سال بسیار دشوار خواهد بود. حتی در صورت اصلاح بخشنامه، زمان کافی برای بازگرداندن صادرات به وضعیت پیشین وجود نخواهد داشت.
بنابراین، اصلاح سریع بخشنامه ارزی و بازگشت به شرایط قبلی که صادرکنندگان می‌توانستند ارز را به صورت مذاکره‌ای به واردکنندگان بفروشند، ضروری است. در غیر این صورت، آسیب‌های بیشتری به صادرات و تولید کشور وارد خواهد شد که جبران آن بسیار دشوار خواهد بود.
